Vegan, Vejetaryen, Pesketaryen & Fleksitaryen Farkı Nedir?

Vegan, vejetaryen, pesketaryen, fleksitaryen birbiri ile çoğu zaman karıştırılıyor olsa da hepsinin kendine ait bir beslenme düzeni olduğunu bilmek gerekiyor. Bu yazımızda bu sık sık karıştırılan bu beslenme tiplerinin farklarını inceleyeceğiz.

Veganlık

Öncelikle vegan ne demek diye baktığımızda kelime kökünün vejetaryen sözcüğüne kadar uzandığını biliyoruz. Vejetaryen (vegetarian) kelimesinin ilk ve son hecelerinden vegan sözcüğü elde ediliyor ve bugün kullanılan vegan ibaresi ortaya çıkıyor. Bilinene göre 1944 yılında The Vegan Society’nin kurucularından olan Donald Watson tarafından ortaya Veganlık fikri ilk olarak ortaya atılmıştır. Watson vegan sözcüğünü literatüre kattığında ise onu şöyle tanımlamıştır: “Veganlık hayvanlar alemine dair sömürü ve zulmün tüm biçimlerini dışlamanın ve yaşamı gözetmenin yoludur. Et, balık, kümes hayvanı, yumurta, bal, hayvansal süt ve türevlerini dışlayıp bitkiler aleminin ürünleriyle yaşamayı ve tamamen ya da kısmen hayvanlardan üretilen tüm ticari malların alternatiflerini kullanmak şeklinde pratiğe dökülür.” Bu açıdan bir vegan ne yemez merak ediyorsan tüm hayvansal gıdalar bir veganın yemeyi reddettiği ürünler. Etten yumurtaya, sütten deniz ürünlerine, baldan tereyağına kadar istisnasız tüm hayvansal gıdalar reddedilir. Peki veganlar ne yiyebilir?

Et yoluyla alınamayan protein için ıspanak, bezelye, karalahana, brokoli, börülce gibi yeşillikler, fasulye çeşitleri, nohut, mercimek, Antep fıstığı ve mantar öne çıkıyor.

Çikolata ihtiyaçlarını sütsüz bitter çikolatalar yoluyla alan veganlar, yumurta yerine soya unu, hayvansal kaynaklı sütler yerine Hindistan cevizi sütü, tereyağı yerine ise zeytinyağı kullanabiliyor.

Yalnız yeme – içmede de değil; veganlar imalatında hayvansal ürün kullanılan kıyafetleri de giymemeyi tercih ediyor.

Ürünleri için hayvanlar üzerinde test yapan kozmetik firmaları da yine veganların tercih etmediği markalardır.

Vejetaryenlik

Vejetaryen kelimesi TDK’de  “etyemez” olarak tarif ediyor. Bu açıdan et ve et türevlerini tüketmeyen kişilere vejetaryen deniyor. Vejetaryenlik ile veganlık arasındaki en temel fark, vejetaryenlikte et ve et türevleri yasaklı listededir. Fakat bal, süt, peynir gibi diğer hayvansal gıdalar tüketilebilir. Veganlar ise istisna olmaksızın hiçbir hayvansal gıdayı tüketmemektedir. Ayrıca hayvansal ürünlerin kullanıldığı kıyafetler, ürünleri için hayvanlar üzerinde denemeler yapan kozmetik markaları da veganların kesinlikle kullanmadığı ürünler. İkisi arasındaki farklar genellikle bu şekilde. Bunun yanı sıra vejetaryenler kendi içinde dört gruba da ayrılıyor:

• Ovo vejetaryen: Yumurta yerler fakat süt ürünleri ve hayvan ürünleri yemezler.

 

• Lakto vejetaryen: Hayvan ürünleri ile yumurta kesinlikle yemezler, süt ürünleri tüketirler.

 

• Pesko vejetaryen: Et ürünleri yemezler fakat balık ve balık ürünleri yerler.

 

• Lakto-Ovo vejetaryen: En sık karşılaşılan vejetaryen grubudur. Süt ürünleri ile yumurta tüketirler fakat hiçbir hayvanın etini yemezler.

 

Pesketaryenlik

Pesketaryen kelime anlamı Merriam-Webster sözlüğüne göre kökeni 1993’e kadar gider ve tanımı şu şekilde: “Beslenmesinde balık dışında başka ete yer vermeyen kişi”. Yani pesketaryenler; et grubu içinde sadece su ürünleri tüketen kişilerdir. Genellikle vejetaryenliğin bir çeşidi olarak kabul edilen pesketaryen, beyaz ve kırmızı et, sucuk – salam – sosis, pastırma yemeyi tamamiyle reddeder. Bitkisel yağlar, kahvaltılık ürünler, süt ve süt ürünleri, tahıllar ve baharatları tüketebilmektedirler.

Fleksitaryenlik

Son olarak fleksitaryen nedir sorusunun yanıtını verelim. Bu terim “esnek” anlamına gelen “flexi” ile vejetaryen kelimelerinin birleştirilmesi sonucunda ortaya çıkmıştır. Bu nedenle fleksitaryenlere esnek vejetaryenler de denebilmektedir. Hayvansal gıda tüketimini azaltmak isteyen fakat bunda zorlanan kişiler, fleksitaryen beslenme biçimini benimsemektedirler. Et, köfte gibi hayvansal gıdaları tümüyle bırakmadan sebze – meyvelere, tam tahıllara ağırlık vererek yaşayan fleksitaryenlerin bu açıdan kesin kuralları yoktur. Fleksitaryen beslenme biçiminde daha çok sebze – meyve, baklagile odaklanmak, hayvansal ürünler yerine bitkilerdeki proteine odaklanmak, zaman zaman et ve hayvansal ürünler de tüketebilmek, rafine şeker ve tatlıları azaltmak, en doğal yiyecek formlarını tüketmeye çalışmak bulunuyor. Diyetin ileri aşamalarında ise haftanın 3 – 4 günü vejetaryen beslenme düzenine geçilebiliyor. Özetlemek gerekirse: Fleksitaryen beslenme düzeninde et yemek tümüyle rafa kalkmaz fakat ne kadar yenilebileceği üzerine bazı kurallar vardır. Mesela bunlardan biri: Diyete yeni başlayanlar haftada iki gün et yemeyi bırakabiliyor. Diyetin son seviyesinde ise haftanın 5 günü et tüketmeden geçiriliyor.

Kaynakça: https://hopi.com.tr/iyi-yasam/vegan-vejetaryen-pesketaryen-fleksitaryen-fark